“Besle büyüt onları, ama sahiplenme. Yönlendir, ama onlara yaslanma. Liderleri ol, ama yönetme.”

Lao-Tzu

Kamu sektöründe iyi yönetim ilkelerinden bir diğeri “yerinden yönetim”dir. Yerinden yönetim (desantralizasyon), vatandaşlara sunulacak kamusal hizmetlerin, merkezi yönetim tarafından tek elden yürütülmesi değil, hizmet talep edenlere daha yakın olan yerel yönetimler tarafından yerine getirilmesidir.[1]

Yerinden yönetimin pratikte gerçekleştirilmesinde iki uygulamadan sözedilebilir: Birincisi, yetki genişliğidir. Yetki genişliği, merkezdeki kuruluşların, merkezden uzakta bulunan bir örgüte, merkezi idare tarafından belirlenmiş alanlarda hizmet sunma yetkisini kendi adlarına kullanmak üzere devretmesini ifade etmektedir. (Keleş, 2000: 19) Merkezden yönetim ilkesi katıksız bir şekilde uygulandığında, tüm yetki ve sorumlulukların merkezde toplanması sonucu, kamu hizmetlerinin taşrada etkin bir şekilde yürütülememesi sorunu ortaya çıkmaktadır. Yetki genişliği ilkesi ile beraber merkezi idareden taşra örgütlerindeki yöneticilere belli konularda merkeze danışmadan karar verme olanağı sağlanmaktadır. (Günday, 1998: 44) İkincisi ise, gerçek anlamda bir yerinden yönetim uygulamasıdır. Bu şekliyle, yerinden yönetim, yerel özelliğe sahip kamusal hizmetlerin merkezi yönetim dışında yerel yönetim birimleri tarafından sunulması anlamına gelmektedir.

Yerinden yönetimin genel olarak üç farklı türünden sözedilebilir. Bunlar; siyasi yerinden yönetim, mali yerinden yönetim ve ekonomik yerinden yönetim olarak sıralanmaktadır.

 

---

[1]  Literatürde yerinden yönetim kavramı ile yakın benzerlik gösteren muhtelif kavramlar kullanılmaktadır. Türkçe’de  adem-i merkeziyet ve yerelleştirme kavramları çoğu zaman yerinden yönetim ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. İngilizce’de ise yerinden yönetimi ifade etmek üzere “desantralization”, “devolution”, “deconcentration”, “delegation” gibi kavramlar kullanılmaktadır. Bunlardan “devolution” daha ziyade “siyasal yerinden yönetim”; “deconcentration” ise “idari yerinden yönetim” ve “yetki genişliği” anlamlarında kullanılmaktadır.