YÖNETİŞİM KALİTESİ YÖNÜNDEN ÜLKELERARASI MUKAYESE: HANGİ ÜLKELER DAHA İYİ YÖNETİLİYOR?

 

Yönetişim konusunda incelenmesi gereken konulardan birisi yönetişim kalitesinin ölçülmesidir. Acaba ülkelerarasında yönetişim kalitesi yönünden bir karşılaştırma yapmak mümkün olabilir mi?

İyi yönetişim konusunda akademik literatürün zenginleşmesine paralel olarak yönetişim kalitesinin ölçülmesine yönelik ampirik araştırmaların son yıllarda sayıca arttığını gözlemlemekteyiz. Bu konuda yapılmış ampirik araştırmalar arasında en kayda değer çalışmalar Dünya Bankası uzmanları Kaufmann, Kraay ve Zoido-Labaton tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada başlıca üç temel iyi yönetişim kriteri ( hukukun üstünlüğü, devletin mal ve hizmet arzında etkinliği ve yolsuzluk) esas alınarak yaklaşık 160 ülkenin iyi yönetişim yönünden konumları tespit edilmeye çalışılmıştır.

Yine aynı araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen bir başka çalışmada bu defa iyi yönetişimi ölçmeye yarayacak başlıca üç yüz temel gösterge esas alınmış ve bu temel göstergeler başlıca altı ana gösterge içerisinde toplanmıştır. Bu göstergeler; katılım ve hesap verilebilirlik, siyasal istikrar, devlet hizmetlerinde kalite, regülasyonların (vergi vs.) büyüklüğü ve yükü, hukuk devleti ve yolsuzluklardan oluşmaktadır. Araştırmacılar bu temel göstergelerden yararlanarak yaklaşık 160 ülkede yönetişim kalitesini ve aynı zamanda yönetişim kalitesi ile ekonomik ve sosyal kalkınma arasındaki ilişkiyi ölçmeye çalışmışlardır.

Yönetişim kalitesinin ölçülmesi konusunda bir başka çalışma Jeff Huther ve Anwar Shah tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmacılar “yönetişim kalitesi indeksi” (governance quality index) adını verdikleri bir indeks geliştirerek, veri temin edilebilen 80 ülkede yönetişim kalitesini ölçmeye çalışmışlardır. Araştırmanın sonucuna göre araştırmaya dahil 80 ülke yönetişim kalitesi yönünden üç kategoride toplanmıştır: Yönetişim kalitesi indeks puanı 50 ila 100 arasında olan ülkeler “yönetişimin iyi olduğu ülkeler” ; 40 ila 50 arasında puan alan ülkeler “yönetişimin orta düzeyde olduğu ülkeler”; 40 ve aşağı puan alan ülkeler ise “yönetişim kötü olduğu ülkeler” olarak adlandırılmışlardır. (Bkz: Tablo-1.) Sözkonusu araştırmaya göre 80 ülke arasında yönetişim kalitesinin en iyi olduğu ülkeler sıralamasında en başta İsviçre, Kanada, Hollanda, Almanya, ABD, Avusturya, Finlandiya, İsveç, Avustralya gibi ülkeler yeralmaktadır. Yönetişim kalitesinin en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla Liberya, Sudan, Ruanda, Zaire, İran, Malawi, Sierre Leone, Senegal, Yemen, Uganda’dır. Türkiye, toplam 80 ülke arasındaki sıralamada yönetişim kalitesi yönünden 48.sırada yeralmaktadır.

Tablo-1: Yönetişim Kalitesi Yönünden Ülkeler

1.İsviçre	75	21.İsrail	57	41.Peru	48	61.Honduras	38
2.Kanada	71	22. Tirinidad Tabago	57	42.Umman	48	62.Endonezya	38
3.Hollanda	71	23. G.Kore	57	43.Ekvator	48	63.Kamerun	38
4.Almanya	71	24.Yunanistan	55	44.Kolombiya	47	64.Nikaragua	37
5.ABD	70	25.İspanya	55	45.Tunus	47	65.Nepal	36
6.Avusturya	70	26.Macarisran	54	46.Rusya	46	66. Pakistan	34
7.Finlandiya	68	27.Kosta Rika	54	47.Brezilya	46	67.Nijerya	33
8.İsveç	67	28.Uruguay	54	48.Türkiye	46	68.Gana	32
9. Avustralya	67	29. İtalya	53	49. Sri Lanka	45	69.Zambiya	29
10.Danimarka	67	30. Şili	53	50. Paraguay	45	70.Togo	29
11.Norveç	67	31.Arjantin	52	51. Filipinler	44	71.Uganda	28
12.İngiltere	66	32.Jamaika	52	52.Zimbabwe	44	72.Yemen	28
13.İrlanda	66	33.Romanya	50	53. Tayland	43	73.Senegal	28
14.Singapur	65	34.Panama	50	54.Hindistan	43	74.Sierre Leone	26
15. Yeni Zelanda	64	35.Venezulea	50	55.Cote’d Ivoire	42	75.Malawi	26
16.Japonya	63	36.G.Afrika	50	56.Papa Yeni Gine	41	76.İran	26
17.Fransa	60	37.Polonya	49	57.Mısır	40	77.Zaire	25
18.Çek Cumh.	60	38.Meksika	48	58.Fas	40	78.Ruanda	22
19.Belçika	58	39.S.Arabistan	48	59.Çin	39	79.Sudan	20
20.Malezya	58	40.Ürdün	48	60.Kenya	39	80.Liberya	20

* Yönetişim Kalitesi İndeksi. İndeks puanı 0 ila 100 arasında değişmektedir. İndeks puanı yükseldikçe yönetişim kalitesi artmaktadır.

Kaynak: Huther, Jeff and Anwar Shah., “Applying a Simple Measure of Good Governance to the Debate on Fiscal Decentralization” (unpublished mimeo), World Bank Research Paper, No: 1894. Washington DC: World Bank. 1998.

EKONOMİK ve SOSYAL KALKINMA İLE İYİ YÖNETİŞİM ARASINDA BİR İLİŞKİ VAR MI?

Literatürde ekonomik ve sosyal kalkınma ile iyi yönetişim (good governnance) arasındaki ilişkiyi analiz eden çok sayıda ampirik araştırma yapılmıştır. Bu çalışmalardan en kapsamlısı Dünya Bankası uzmanları Kaufmann, Kraay ve Zoido-Labaton tarafından gerçekleştirilmiştir. Dünya Bankası uzmanları yukarıda da belirtildiği üzere başlıca altı temel yönetişim göstergesi (katılım ve hesap verilebilirlik, siyasal istikrar, devlet hizmetlerinde kalite, regülasyonların (vergi vs.) büyüklüğü ve yükü, hukuk devleti ve yolsuzluklar) ile ekonomik kalkınma ve refah göstergeleri (kişi başına milli gelir, bebek ölüm oranları, yetişkinlerde okuma yazma oranı vs.) arasındaki ilişkiyi analiz etmeye çalışmışlardır. Uzmanların yaptıkları araştırmaya göre bu sayılan yönetişim unsurları yönünden göreceli olarak iyi durumda olan ülkeler ekonomik kalkınma ve refah göstergeleri (kişi başına milli gelir, bebek ölüm oranları, yetişkinlerde okuma yazma oranı vs.) yönünden daha iyi bir konumda bulunmaktadırlar. Çalışmada başlıca 160 ülkedeki yönetişim durumunun ekonometrik analizi gerçekleştirilmiştir.

KAYNAKLAR

Huther, Jeff and Anwar Shah., “Applying a Simple Measure of Good Governance to the Debate on Fiscal Decentralization” (unpublished mimeo), World Bank Research Paper, No: 1894. Washington DC: World Bank. 1998.

Kaufmann, Daniel, Aart Kraay and Pablo Zoido-Lobatón., “Aggregating Governance Indicators”, The World Bank, Development Research Group Macroeconomics and Growth And World Bank Institute Governance, Regulation and Finance, October 1999.

Kaufmann, Daniel, Aart Kraay and Pablo Zoido-Lobatón., “Governance Matters”, The World Bank, Policy Research Working Paper, 2196, Development Research Group Macroeconomics and Growth And World Bank Institute Governance, Regulation and Finance, October 1999.

Kaufmann, Daniel, Aart Kraay and Pablo Zoido-Lobatón., “Governance Matters: From Measurement to Action”, Finance and Development, June-2000.

World Bank., World Development Report , (The State In A Changing World), Oxford: Oxford University Press, 1997.

World Bank., Governance and Development, Washington DC: 1992.

World Bank, Reforming Public Institutions and Strengthening Governance., A World Bank Strategy, November 2000. Washington DC: World Bank Publication.

World Bank., Governance - The World Bank’ s Experience. Washington, DC: World Bank. 1994.

NOT. Tüm hakları saklıdır. Bu web sayfasında Prof.Dr. C.Can Aktan tarafından yazılan "İyi Yönetişim" başlığını taşıyan çalışmanın bir bölümü sunulmaktadır. Sözkonusu araştırma 2002 yılında Kalite Derneği (KalDer) tarafından düzenlenen 7. Toplam Kalite Yönetimi Makale Yarışmasında mansiyon ile ödüllendirilmiştir.